Osmanlinin her dönemi ayni zamanda güclü pasalar gecitidir. Devletin isleyisi biraz da pasalar eliyle yürütülür. 2 Abdülhamid devrinde de Said Pasa ile Kamil Pasa kendilerine özgü kisilikleriyle biraz daha ön plana cikarlar. Dönüsümlü olarak birden fazla sadaret makamina getirilen bu iki pasa arasinda uzun yillara yayilan kacinilmaz cekismeler de yasanmistir. Mesrutiyetin ilani, 31 Mart Vakasi ve II. Abdülhamidin tahttan indirilmesiyle beraber, bütün bu dönemlerin icinde bulunmus bu iki pasanin da dilleri cözülür, bu dönemde yasananlara iliskin hatiralarini kaleme alirlar. Her ikisi de hayli ileri yasta ve ömrünün son demlerinde olan pasalar, gecmiste olup bitenleri kendilerine göre yaziya dökerler. Hadiselere yaklasimlari, yorumlari ve iddialari farkliliklar gösterir... Her ikisi de hatiratin disina cikarak, II. Abdülhamid döneminde yaptiklari islerin sebeplerini izah etmeye calisirlar. Hesaplasma ve gerekce bulma duygusu agir basar yazdiklarinda. Ahmet Rasim, essiz üslubu ve ayrintilara iliskin derin bilgisiyle dönemin ünlü iki sadrazami Said Pasa ile Kamil Pasanin hatiratlarini satir satir okur, bu satir aralarinda gördügü celiskileri not alir ve bu celiskileri de iceren bir Abdülhamid Portresi ortaya koymaya calisir. II. Abdülhamid, Said Pasa ve Kamil Pasa bu iki hatiratin rehberliginde yeniden yorumlanir. Keskin tahlillerle, baska kaynaklardan edinilmis bilgiler dönemi anlamak icin bir araya getirilir. Bir devri, bir padisahi, iki pasayi fakat asil gecmisi yeniden gözden gecirmek, bugüne dair projeksiyonlar sunabilmek icin üslubu korunarak dili güncellenen Iki Hatirat Üc Sahsiyeti okumak kacirilmayacak bir firsat.
