1856-1908 arasi din u devlet kaygisi muhacir politikasini belirlerken; 1912- 1923 arasi mulk u millet kaygisi multeci politikasini; 1923-1998 arasi millet ve devlet kaygisi gocmen politikasini ve 2011 sonrasi mulk ve din kaygisi ise siginmaci politikasini belirledi. 1856-1908 arasi gocen Turk, Tatar, Cerkes, Nogay, Bosnak, Gurcu ve Girit muslumanlarina yonelik Osmanli politikasini ele alan Hicret, Din u Devlet, goc yonetiminin, bu ulkede devletin modernlesme surecinin kilit bir parcasi oldugunu gosteriyor. Kirim, Kafkasya ve Balkanlardan gelen gocler; Muslumanlarin Islamin hakimiyetindeki topraklara siginmasini anlatan hicret kavraminin cercevesi icinde, bir yandan da gocmenlerin etnik cinslerine gore kaydedildigi bir rejime evriliyor. Donemin goc rejiminin, bos arazileri muhacirlerle senlendirmekten ote, muhacirleri, kendi uretim olanaklarini gelistirmeye sevk eden iktisadi bir boyutu var. Musluman nufusu artirma onceligiyle ve dogrudan dogruya bununla baglantili askeri boyutu var. Batiyla ve Rusyayla iliskiler uzerinden, onemli bir uluslararasi siyaset boyutu var. Fuat Dundar, modern Turkiyenin olusumunda nufus siyasetinin belirleyici onemini gosteren incelemeler zincirine bu kitapla degerli bir halka daha ekliyor.
